Betrokkenheid bij de gemeenschap en toren van Gassel
Een gesprek met Maria Willems en Maria Smits, twee boegbeelden van Gassels Heem

Het dorp Gassel vond zo’n vier, vijf jaar geleden dat het tijd werd om georganiseerd aandacht te besteden aan de geschiedenis van de eigen woonplaats, het heem. Maria Smits was erbij toen in 2009 met nog zes andere gelijkgestemden de stichting Gassels Heem notarieel werd opgericht.
Sindsdien heeft de kleine groep van enthousiaste vrijwilligers al twee succesvolle tentoonstellingen georganiseerd. In 2010 stond de dorpsschool centraal in ‘Van griffel tot computer’; in 2012 werd stilgestaan bij ‘Kerk, Clerus en Religieuzen, Klooster en Kapel’. Voor de komende jaren staan tentoonstellingen op het programma over de Tweede Wereldoorlog (2014) respectievelijk het sacrament van het huwelijk (2016).

Het is al gezegd, Gassels Heem bestaat uit een kleine groep van enthousiaste vrijwilligers. De kleine bezetting maakt het werk wel kwetsbaar, zeker nu Maria Smits al lange tijd met haar gezondheid tobt. Ze zou het rustiger aan moeten doen, maar zoals ze zelf zegt ‘Het is té interessant om niets te doen!’

… Doorgeven …
De twee Maria’s zien het als hun taak ‘om het oude Gassel te bewaren voor latere generaties’. Met de middelen die de moderne tijd biedt (een website is in ontwikkeling), treden ze in de aloude traditie van het doorgeven. Niet om ‘die goeie ouwe tijd’ mooier te laten zijn dan die in werkelijkheid was. Maar, als het nu niet opgetekend wordt, wie weet er bijvoorbeeld over 50 jaar dan nog dat er bruidsparen zijn geweest die met saluutschoten werden begroet op hun gang naar de kerk om hun huwelijksband te laten inzegenen?
Het is duidelijk dat de kerk een belangrijke historische rol speelt in de geschiedenis van Gassel. Als de parochie onder de loupe wordt genomen blijkt Gassel eigenlijk maar een relatief korte geschiedenis als zelfstandige parochie te hebben gehad. Tot 1802 viel ‘het dorp’ (of beter de vier toenmalige gehuchten) met zijn schuurkerk onder jurisdictie van de parochie Escharen. Enkele jaren geleden, iets meer dan 200 jaar na ‘de onafhankelijkheid van 1802’, is de Gasselse kerk onder één bestuur gevoegd met die van Velp, Escharen en Grave. Vorig jaar volgde de fusie en is Gassel – net als de andere kerken – een van de vier torens van de parochie H. Elisabeth.

Gemeenschappelijk
In een blad als dit kan natuurlijk de vraag niet onbesproken blijven welke persoonlijke band er nog met de parochie bestaat. Voor Maria Willems heeft de deelname aan de parochiële leven een grotere betekenis dan voor Maria Smits. En toch merk ik tijdens het gesprek dat de twee Maria´s niet wezenlijk anders in het (geloofs)leven staan. Beiden zijn het bovendien roerend eens met elkaar over het belang van de kerk als cultuurbewarende instantie. De kerk die ook in Gassel generatieslang grote invloed op de mensen heeft gehad. De ene keer een pastoor met natuurlijk gezag en opbouwend van aard, maar ook het type dat minder blijk gaf van zijn dienende rol als herder.

In het verleden is er in de kerk van Gassel helaas veel verloren gegaan. Berucht is de beeldenstorm. Maar ook het feit dat diverse kerkelijke goederen (soms op verdachte wijze) in handen van particulieren vielen. Het doet de Maria’s dan ook goed dat de staakmadonna weer omhangen kan worden met de zilveren schildjes die destijds door een toenmalige pastoorsmeid van de hand waren gedaan.
De Graafse eigenaar heeft – naar aanleiding van de tentoonstelling in 2012 – besloten de schildjes terug te geven aan Gassels Heem als vertegenwoordiger van de Gasselse gemeenschap. Zolang Gassels Heem nog geen eigen kluis heeft is besloten om de schildjes tijdelijk veilig te laten opbergen in de kluis van de kerk. ‘Want’, aldus de Maria’s, ‘de historische band van deze spullen met het dorp moet behouden blijven.’
Wat dat betreft wordt de opbouw van een gezamenlijke schatkamer in de Elisabethkerk op de voet gevolgd. De spullen die vanuit Gassel daar een plaats krijgen zijn immers waardevolle zaken. Misschien niet in de letterlijke zin van het woord, maar wel omdat die – net als het kerkgebouw en de pastorie – voor een belangrijk deel de identiteit van het dorp bepalen. Waar bovendien voorouders in hun tijd het nodige voor hebben moeten laten. En dat mag niet verloren gaan!

(juni 2013)