Het afgelopen Europees kampioenschap voetbal 2016 in Frankrijk is me grotendeels ontgaan. En dat kwam niet omdat Nederland niet mee deed, maar ik heb gewoon niet zoveel met het spelletje. Wat ik wel mee kreeg waren de prestatie die de spelers van IJsland lieten zien. De voetbaldwerg die in de achtste finale erin slaagde om voetbal-grootmacht Engeland met 2-1 uit te schakelen. Als u interesse heeft in het spelletje op de groene mat én u bent genealoog, dan moet op de achterzijde van de shirts van deze Noordse spelers iets opgevallen zijn. Niemand uitgezonderd hebben ze namelijk allemaal een achternaam die eindigt op ‘son’. Als genealoog herkennen we daarin natuurlijk het patroniem, de vadersnaam, of in het betere IJslands de nafn föður.

Consequent
Waar in Nederland aan het begin van de 19e eeuw veel patroniemen vaste familienamen werden, wordt op het vulkanische eiland deze ‘oude methode’ van naamgeven tot op de dag van vandaag in zeer hoge mate toegepast.
De achternaam bestaat uit de voornaam van de vader waaraan toegevoegd een tussen-s, onmiddellijk gevolgd door ‘son’ (zoon) of ‘dóttir’ (dochter). Een voor-beeld: Einar Jónatansson heeft een relatie met Gudrún Stefánsdóttir. Hieruit worden geboren zoon Jóhann Einarsson) en dochter Helga (Helga Einarsdóttir).

1913-1925: vaste achternaam
Toch zijn er ook families in IJsland met een vaste achternaam, zoals wij  die kennen. In 1913 werd het toegestaan om te kiezen tussen patroniem en familienaam. Dit keuzerecht werd in 1925 echter al weer afgeschaft. Families die in deze korte periode hadden gekozen voor een vaste naam mogen die blijven gebruiken maar kregen zij, volgens aloud gebruik, toch ook nog een patroniem.

Voornamen volgens het boekje
In Nederland zijn voornamen ‘modegevoelig’. Hoewel een aantal namen in aantal er uitschiet, is er een grote mate van vrijheid bij het kiezen van de voornaam van een kind. De ambtenaar van de burgerlijke stand mag weigeren voornamen in de geboorteakte op te nemen die ongepast zijn of gelijk zijn aan een bestaande geslachtsnaam. Dit komt echter zelden voor.
In IJsland daarentegen is niet alleen het gebruik van patroniemen vastgelegd in de wet, ook de keuze van de voornaam is strikt gereglementeerd. Ouders hebben geen vrije keus als het gaat om de namen van hun kinderen.
Het land kent een officiële namen-commissie. Deze commissie beheert een lijst met circa 1.700 en 1.900 voor jongens respectievelijk meisjes. Hieruit moeten ouders uiterlijk 6 maanden na de geboorte een keuze maken.
Tussen de voornaam en patroniem mogen maximaal twee ‘middelnamen’ ingevoegd worden. Zoon Jóhann zou in het eerdergenoemde voorbeeld Jóhann Evald Einarsson kunnen heten waarbij Evald zijn ‘middelnaam’ is.

Registratie
Het vastleggen van de naam van een kind kan, behalve bij de overheid, ook gebeuren bij wijze van doop in de Evangelisch-Lutherse staatskerk of een van de andere geregistreerde kerken of religieuze verenigingen.
Zolang er geen keus is gemaakt, is de baby alleen bekend onder de IJslandse equivalent van het burgerservicenummer en wordt het geslacht drengur (jongen) of stúlka (meisje) vermeld.

Voorwaarden naamgeving
Als de ouders het kind een voornaam willen geven die niet op de lijst voorkomt, kan de commissie het verzoek gedaan worden deze naam te erkennen en op de lijst te laten plaatsen.
Zo mag een nieuwe naam niet in strijd zijn met de IJslandse taal. Een naam als Carolina kan niet gebruikt worden, de letter C maakt namelijk geen deel uit van het IJslandse alfabet.
Bij meisjesnamen is het gebruik van een mannelijk lidwoord taboe en omgekeerd mogen jongensnamen niet voorafgegaan worden door vrouwelijke lidwoorden.

Versoepeling
Hoewel de naamgeving in IJsland sterk door de traditie wordt bepaald en de wettelijke regels rigide ogen, is er toch sprake van enige versoepeling.
Populaire buitenlandse namen vinden ingang maar het effect hiervan, op een bevolking van circa 330.000 inwoners, blijft beperkt.

Blær Bjarkardóttir
Hoe strak dingen ook gereglementeerd zijn, het zijn altijd weer uitzonderingen die de regels bevestigen.
In 2013 deed zich de bijzondere situatie voor dat een 15-jarig meisje, Blær Bjarkardóttir, een zaak aanspande tegen de IJslandse overheid.
Blær, dat lichte bries betekent, begint namelijk met een mannelijk lidwoord zodat de naam niet als meisjesnaam gebruikt mocht worden. De priester die jaren daarvoor de doopceremonie leid-de, zou een fout hebben gemaakt, door de naam wel te erkennen. Het meisje stond hierdoor in de overheidsregisters te boek als stúlka en was het daarmee in feite naamloos. Het meisje won de rechtzaak waardoor ze sindsdien alsnog officieel de bij haar doop gegeven naam mag dragen.

Identiteit, meest eigen en uniek
Hoewel ik dat niet kan staven aan de hand van de rechterlijke uitspraak, schat ik zo in, dat de regel die stelt dat een naam ook toegelaten kan worden als die door traditie IJslands is geworden mogelijk een rol heeft gespeeld.
Want, in het boek  Brekkukotsannáll  van De IJslandse Nobelprijswinnaar Halldór Laxness komt een vrouwelijke persoon voor die de naam Blær draagt.

Ik denk echter dat de rechter vooral gewogen zal hebben, dat alle formele regels ten spijt, het meisje ten tijde van de rechtzaak de naam al vijftien jaar droeg. Dient handhaving van de regel en daarmee het verbod op het dragen van de naam in zo’n situatie wel een redelijk doel?
De naam is toch het meest eigene en unieke dat een mens kan hebben. Het geeft hem letterlijk identiteit. Me dunkt, dat de rechter een wijze beslissing heeft genomen.

Laatste oordeel Mannanafnanefnd: ja tegen Eyjar en Hofdis
http://nos.nl/artikel/2134188-laatste-oordeel-mannanafnanefnd-ja-tegen-eyjar-en-hofdis.html

Ouders in IJsland mogen hun zoon voor-taan Eyjar noemen of hun dochter Hofdís. Het IJslandse Voornamencomité, de Mannanafnanefnd, keurde deze namen en vier andere deze week goed. Mogelijk was het een van de laatste keren dat een oordeel nodig was.
Om de inheemse cultuur te beschermen mogen IJslanders sinds 1991 alleen babynamen uit een officiële lijst kiezen met zo’n 1850 jongensnamen en 2000 voor meisjes. Wie zijn kind Anders wil noemen heeft geen probleem, maar als de baby anders gaat heten, moet er toestemming komen van het comité. En dat zegt regelmatig nee.

Þ en ð
Þrúðmar kwam met zijn mooie letters thorn en eth door de ballotage, maar Cleopatra gaf problemen. De c komt namelijk helemaal niet voor in het IJs-landse alfabet en ook de combinatie e en o is ongekend. “Afgewezen”, oordeelde de Mannanafnanefnd in juni.
Ook Pedro, Lady, Phillip, Xavier en Sydney werden niet goedgekeurd; Bláklukka, Mark, Pedró en Elvis werden recentelijk wel geaccepteerd.

Het artikel eindigt als volgt:
Al jaren is er in IJsland kritiek op de lijst van mensen die vinden dat dergelijke regels niet meer van deze tijd zijn. In juni presenteerde de regering een wet die ouders meer vrijheid moet geven. Het parlement moet daar nog over stemmen, maar mogelijk zijn de dagen van de Mannanafnanefnd dus geteld.

Dat laat onverlet dat op de website van de Mannanafnanefnd na het verschijnen van het voorgaande bericht alweer een kleine 20 nieuwe uitspraken over de geldigheid van namen zijn gedaan.